1. pH – chỉ số nhỏ nhưng ảnh hưởng lớn
Trong canh tác lúa, pH đất và nước là yếu tố nền tảng quyết định khả năng hấp thu dinh dưỡng, sinh trưởng của rễ, cũng như năng suất và chất lượng hạt lúa.
Nếu pH bị lệch (quá chua hoặc quá kiềm), cây lúa sẽ vàng lá, rễ yếu, dễ nhiễm bệnh và năng suất giảm đáng kể.
Vì vậy, việc kiểm soát pH đất – nước thường xuyên là bước không thể thiếu trong quản lý đồng ruộng hiện nay.
2. Giá trị pH lý tưởng cho ruộng lúa
Theo các nghiên cứu thực tế, lúa phát triển tốt nhất trong khoảng:
Đất ruộng: pH từ 5.5 – 6.5
Nước tưới: pH từ 6.0 – 7.0
Khi pH nằm trong khoảng này, dinh dưỡng trung – vi lượng (Ca, Mg, Zn, Fe, Mn) được hòa tan ở mức phù hợp, giúp cây hấp thu tối ưu.
Nếu pH < 5, đất trở nên chua, kim loại nặng như Al, Fe tăng cao gây ngộ độc rễ.
Ngược lại, nếu pH > 7.5, dinh dưỡng bị “khóa” lại, cây bị vàng lá sinh lý do thiếu vi lượng.
3. Nguyên nhân làm pH đất và nước giảm
Bón phân hóa học (đạm, ure, DAP) kéo dài làm đất bị chua dần.
Tích tụ phèn, mặn trong mùa khô không được rửa trôi kịp.
Tưới tiêu không cân đối, để nước tù đọng lâu ngày.
Không bón vôi định kỳ dẫn đến đất mất cân bằng ion.
4. Giải pháp quản lý và cân bằng pH ruộng lúa
a. Cải tạo đất chua – nâng pH tự nhiên
Bón vôi nông nghiệp, Dolomite hoặc CaCO₃ định kỳ 1–2 vụ/năm.
Kết hợp phân hữu cơ sinh học hoặc men vi sinh giúp trung hòa môi trường đất và tái tạo hệ vi sinh có lợi.
Luân canh cây trồng hoặc xả phèn trước vụ mới, giúp rửa trôi muối phèn trong tầng canh tác.
b. Ổn định pH nước trong ruộng
Trước khi gieo sạ, kiểm tra pH nước đầu nguồn bằng giấy quỳ hoặc bút đo pH.
Nếu nước chua (pH < 5), cần pha loãng, xả bỏ lớp nước đầu, hoặc bón thêm vôi hòa loãng vào mương trước khi bơm vào ruộng.
Duy trì mực nước ổn định, tránh ngập sâu lâu ngày gây yếm khí.
5. Lợi ích khi duy trì pH cân bằng
Đất tơi xốp, rễ lúa phát triển mạnh.
Dinh dưỡng hòa tan đầy đủ, cây lúa hấp thu hiệu quả.
Hạn chế bệnh vàng lá, thối rễ, nghẹt rễ phèn.
Tăng năng suất, hạt chắc, gạo sáng và chất lượng cao.
6. Kết luận
Quản lý pH đất và nước không chỉ là biện pháp kỹ thuật mà còn là chìa khóa nâng cao năng suất và bền vững đất canh tác.
Nhà nông cần đo pH định kỳ, cải tạo đất sau mỗi vụ và kết hợp giải pháp hữu cơ – sinh học để bảo vệ hệ rễ, hệ vi sinh và duy trì năng suất ổn định qua nhiều năm.
