1. Giới thiệu
Trong canh tác lúa, hiện tượng ngộ độc phèn và mặn là một trong những nguyên nhân chính khiến cây lúa sinh trưởng kém, năng suất giảm sút. Hai loại ngộ độc này thường xuất hiện ở những vùng đất trũng, phèn tiềm tàng hoặc vùng ven biển có nguy cơ xâm nhập mặn cao. Việc phát hiện sớm và xử lý kịp thời giúp cây lúa phục hồi nhanh, giảm thiểu thiệt hại đáng kể cho bà con nông dân.
2. Dấu hiệu nhận biết lúa bị ngộ độc phèn
Ngộ độc phèn xảy ra chủ yếu ở đất chứa nhiều sắt (Fe), nhôm (Al) và sunfat (SO₄²⁻). Khi gặp điều kiện ngập nước hoặc khô hạn đột ngột, các chất này sẽ hòa tan và gây độc cho rễ lúa.
Dấu hiệu nhận biết:
Rễ lúa chuyển màu nâu đen, bị thối, không phát triển.
Lá lúa vàng cam, cháy chóp lá hoặc xuất hiện vệt nâu đỏ.
Cây phát triển chậm, đẻ nhánh kém, ruộng có mùi tanh hoặc hôi chua.
Năng suất giảm rõ rệt, hạt lép, nhẹ và kém chất lượng.
3. Dấu hiệu nhận biết lúa bị ngộ độc mặn
Ngộ độc mặn thường xảy ra ở vùng đất ven biển hoặc khu vực bị xâm nhập nước mặn. Muối tích tụ trong đất khiến cây lúa khó hấp thu nước và dinh dưỡng, dẫn đến suy yếu.
Dấu hiệu nhận biết:
Lá lúa cháy mép, xoăn lại, chuyển sang vàng nhạt hoặc trắng xám.
Cây còi cọc, rễ kém phát triển, dễ đổ ngã.
Xuất hiện vết muối trắng trên mặt đất hoặc trên thân cây.
Lúa trổ bông kém, tỷ lệ hạt lép cao.
4. Nguyên nhân chính gây ngộ độc phèn, mặn
Quản lý nước chưa hợp lý: Ruộng bị ngập úng hoặc khô hạn đột ngột.
Thiếu canxi và vi lượng: Làm giảm khả năng chống chịu của cây.
Ảnh hưởng thời tiết cực đoan: Hạn hán, xâm nhập mặn, hoặc mưa axit.
Canh tác liên tục không cải tạo đất, khiến độ pH đất giảm mạnh.
5. Hướng xử lý và biện pháp khắc phục
Đối với ngộ độc phèn:
Rút nước ra khỏi ruộng để rửa phèn, sau đó cho nước ngọt vào lại.
Bón vôi nông nghiệp hoặc Dolomite để nâng pH và khử độc phèn.
Sử dụng chế phẩm sinh học cải tạo đất chứa vi sinh vật có lợi giúp phân giải sắt, nhôm và axit hữu cơ trong đất.
Tăng cường bón phân hữu cơ hoai mục để cải thiện cấu trúc đất.
Đối với ngộ độc mặn:
Rửa mặn bằng nước ngọt nhiều lần khi có điều kiện.Bón vôi hoặc thạch cao nông nghiệp (CaSO₄) để thay thế ion Na⁺.Sử dụng chế phẩm sinh học hoặc phân bón trung vi lượng giúp phục hồi rễ và tăng sức đề kháng cho cây.Chọn giống lúa chịu mặn, chịu phèn tốt để canh tác vụ sau.
6. Kết luận
Phát hiện sớm dấu hiệu lúa bị ngộ độc phèn, mặn và áp dụng biện pháp xử lý sinh học, thân thiện môi trường là giải pháp bền vững giúp bà con nông dân bảo vệ năng suất và chất lượng mùa vụ. Bên cạnh đó, việc cải tạo đất định kỳ và quản lý nước hợp lý sẽ giúp hạn chế tối đa tình trạng ngộ độc trong các vụ lúa tiếp theo.
